door Paul Wouters, Johan Braeckman, Maarten Doorman en Jean-Paul van Bendegem
N.B. In de video’s hieronder wordt nog verwezen naar eerdere tijdstippen van de voorstellingen die helaas werden achterhaald door corona. De inhoud is echter nog steeds actueel.
4 voorstellingen over de grens tussen zin en onzin, kunst en kitsch, echt of nep
Geloofwaardigheid is een issue geworden dezer dagen. We zien in sociale media een proliferatie van complottheorieën, gezondheidsclaims, verrassende wetenschappelijke bevindingen, nepnieuws, zelfbenoemde experts in van alles en nog wat.
Vier bevlogen filosofen nemen het publiek in theater Branoul mee op excursie, telkens van 14:00 tot 17:00 uur. Gevarieerde en uitdagende programma’s, waarbij de toehoorders deelnemers zijn, ter leering ende vermaeck!
De sprekers zijn gerenommeerde filosofen die kritisch, creatief en praktisch in hun vak staan. Ze reflecteren met het publiek op wat ons in deze tijd bezighoudt en stellen daarvan de waarde en de waarheid in vraag. Het zijn geen vrijblijvende beschouwingen. Het zijn trouwens niet slechts beschouwingen: we bevinden ons niet toevallig in een theater, men belééft ook wat. Meerdere zintuigen worden bespeeld, diverse interactievormen gehanteerd.
In november 2018 hadden we een pilot in Branoul: Dan máák je maar zin! Die werd door de deelnemers toen zeer positief gewaardeerd. In de nu voorgestelde cyclus is een reprise voorzien.
Programma in grote lijnen:
zondag 13 maart
Maarten Doorman over wat kunst eigenlijk is (en wat niet)
zondag 10 april
Paul Wouters met ‘Dan máák je maar zin!’
zondag 15 mei
Jean-Paul van Bendegem over zin van en in de wiskunde
zondag 22 mei
Johan Braeckman over pseudowetenschap, bijgeloof en andere vormen van irrationalisme
Tickets
€35,- per programma (inclusief koffie/thee en borrel)
zondag 13 maart
Wat kunst eigenlijk is (en wat niet)
Maarten Doorman
De vraag wat kunst is, is sinds Marcel Duchamp een urinoir (met een andere naam) signeerde en tentoonstelde, niet meer van de agenda geweest. Daarmee werd kunst conceptueel en was er werk aan de winkel voor filosofen. Op deze dag zal filosoof Maarten Doorman een aantal onderwerpen behandelen. Wat betekent het dat kunst conceptueel is geworden, is daarmee vooruitgang onmogelijk geworden, zoals de Amerikaanse filosoof Arthur Danto beweerde? Is dat de reden voor het afscheid van de avantgarde?
Onderwerpen die verder aan bod komen: natuur en (beeldende) kunst n.a.v. het concept ‘landschap’, romantiek en de onvermijdelijke romantische clichés in de kunst (genie, originaliteit, authenticiteit, expressie), waarom kunst ‘waarachtig’ moet zijn, het verlangen naar relevantie / engagement en het belang van ambiguïteit in de kunst sinds de romantiek. Behalve beeldende kunst komt ook literatuur ter sprake (poëzie), en muziek (met een uitstapje naar Woodstock).
Maarten Doorman Maarten Doorman is filosoof en schrijver van onder meer De navel van Daphne, Over beeldende kunst en engagement (2016) en Dichtbij en ver weg, Opstellen over kunst, filosofie en literatuur (2018). Hij doceert cultuurfilosofie aan de Universiteit van Maastricht en is bijzonder hoogleraar aan de Faculteit Geesteswetenschappen van de Vrije Universiteit.
Zie verder www.maartendoorman.nl
zondag 10 april
Dan MAAK je maar zin!
Paul Wouters
Filosofie is steeds de broedplaats geweest van onze cultuur. Daar werd op de puinhopen van traditie steeds weer nieuwe zin ontwikkeld, nieuwe manieren van denken. Over de werkelijkheid, de samenleving, de medemens en jezelf – kortom over alles.
Uit die manieren van denken, fundamentele denkgereedschappen, laten we een 5-tal de revue passeren:
- het wezensdenken, dat we erfden van het Oude Griekenland;
- transcendentaal denken, met grootmeester Immanuel Kant;
- dialectiek, met de kopstukken Hegel en Marx;
- de analytische of taalfilosofie, met Ludwig Wittgenstein als grote held;
- het hedendaagse pragmatisme of naturalisme, dat sterk beïnvloed is door de evolutietheorie.
Op een mooie zondagmiddag gaan we geen obligate ‘inleiding tot de filosofie’ serveren. Denkwijzen worden geïntroduceerd door middel van beeldende kunst en muziek. De denkgereedschappen staan immers niet op zichzelf, ze staan in verbinding met alles waarmee mensen zin geven aan hun leven en hun wereld. Ze markeren tevens een grens aan wat zinvol is: aan gene zijde ligt het zinledige en het zinloze.
Paul Wouters is werkzaam als organisatieadviseur, als docent in een MBA-opleiding en aan de School of Thinking van de Vrije Universiteit Brussel. Hij was geruime tijd directeur van de Internationale School voor Wijsbegeerte en publiceerde onder meer Denkgereedschap 2.0.
Zie verder www.paulwouters.be
zondag 15 mei
De zin van en in de wiskunde
Jean-Paul van Bendegem
Al te vaak wordt wiskunde gelijkgesteld met tellen, rekenen en meten. Maar ze is zo veel meer: wiskunde zoekt naar patronen en structuren zowel in de abstracte als in de concrete alledaagse wereld. In drie stappen bieden we een verkenning van deze wondere wereld, waarin het bewijs een belangrijke rol speelt en onze intuïtie ons vaak weet te misleiden.
Met stap 1 onderwerpen we de menselijke intuïtie aan diverse beproevingen: onverklaarbare kaarttrucs, drie deuren in een quiz en verwante vraagstukken en zo meer. Waarom slaan we de bal zo vaak mis? Wat zegt de cognitieve psychologie? En wat zegt de filosoof hierover?
Met stap 2 komen we in het wiskundig bewijs terecht: wat is dat eigenlijk? Kunnen we met elkaar een bewijs maken? (Jazeker, we gaan het doen.)
Ten slotte zal stap 3 ons in de gevangenis doen belanden, met het dilemma van de gevangenen en andere leerzame onderwerpen rond het thema samenwerken. Bij acceptabel weer leren we op het Lange Voorhout iets over zwermgedrag, door het zelf te vertonen.
Jean Paul Van Bendegem is filosoof en wiskundige, emeritus hoogleraar logica en wetenschapsfilosofie aan de Vrije Universiteit Brussel. Naast filosofie en wiskunde, is hij ook gefascineerd door Sherlock Holmes en Lewis Carroll.
Zie verder www.jeanpaulvanbendegem.be
zondag 22 mei
Kritisch denken over pseudowetenschap
Johan Braeckman
Hoewel de menselijke soort onbetwistbaar intelligent is, valt evenmin te ontkennen dat we vatbaar zijn voor irrationalisme. Ook in de 21e eeuw, ondanks de aantoonbare betrouwbaarheid van de wetenschappelijke methodes, blijven talloos veel mensen geloof hechten aan pseudowetenschap, bijgeloof, complottheorieën en dergelijke meer.
We onderzoeken in interactie met elkaar wat hiervan de oorzaken zijn en leggen de klemtoon op de mentale valkuilen waarin we terechtkomen door de normale werking van onze psychologische vermogens.
We gaan in op de vraag hoe denkfouten ontstaan, waarom ons geheugen ons zo vaak in de steek laat, waarom we verbanden leggen die onbestaande zijn en waarom we vatbaar blijven voor bijgeloof, pseudowetenschappen en andere vormen van onredelijk denken.
Johan Braeckman is hoogleraar wijsbegeerte aan de Universiteit Gent. Zijn interesse gaat in het bijzonder uit naar culturele aspecten van de wetenschappen en naar de ethische problemen verbonden aan de geneeskunde en de biologie.
Zie verder www.johanbraeckman.be
